The Polish-Catholic National Church: Between Messianism and Socialism

Religious reformism is sometimes linked with social radicalism. In Poland, perhaps the most striking example of this was Father Andrzej Huszno’s Polish-Catholic National Church, which was active in the 1920’s. The PKKN doctrine linked proletarian anti-capitalism and Polish national messianism of romantic provenance with an attempt to re-interpret Christianity in the theosophical spirit. This made Huszno’s movement a tactical ally of the Piłsudkiites, who initially tried to maintain their social-radical and anticlerical traditions, and also make religious structures subordinate to the state (the Orthodox Church first in line). The Piłsudkiites’ turn towards conservatism after the May Coup meant that the PKKN lost ground under its feet

Wpływ królowej Jadwigi Andegaweńskiej

This article aims to present Queen Jadwiga’ actual influence on nominations for episcopal sees during her reign (1384–1386) and joint rule with Władysław Jagiełło (1386–1399). Until now, except for Krzysztof Ożóg, researchers expressed only a marginal interest in the subject. The author cites relevant views contained in all major studies on Jadwiga’s reign as well as analyses all available sources, mainly printed ones, both papal documents and chronicles, with special regard to the works of Jan Długosz. Using the induction method, the author analyses 22 nominations for episcopal sees. Contrary to the views expressed in the literature of the subject, Jadwiga did not influence all episcopal nominations she has been attributed with. Nonetheless, in some cases (e.g. Piotr Wysz from Kraków, Andrzej Jastrzębiec from Vilnius) we may argue that she exerted noticeable pressure; in other instances it was probably only more or less subtle. In all analysed nominations, whenever her role was clearly proved in sources, we may notice that Jadwiga was invariably cooperative in the common ecclesiastical policy which she pursued together with her husband. For example, both took advantage of the Holy Sees’ vulnerability in the era of the Occidental Schism, which allowed them to push their own candidates for episcopal seats. The present analysis revealed that with regard to the majority of most prestigious bishoprics in the Kingdom of Poland it was Jagiełło who had key influence on candidates for episcopal nominations, building his own political power base. At the same time, certain episcopal promotions, especially those in Ruthenia, Moldova and Mazovia, were reported inadequately and in few sources, hence Jadwiga’s and Władysław’s influence on the nominations of bishops can only be hypothetically determined.Autor, posługując się metodą indukcyjną, przeanalizował wszystkie 22 obsady na stolice biskupie. Wbrew opinii dotychczasowej literatury przedmiotu Jadwiga nie miała wpływu na wszystkie awanse biskupie, które dotychczas jej przypisywano. W przypadku awansu niektórych biskupów (np. krakowski Piotr Wysz, wileński Andrzej Jastrzębiec) można jednak stwierdzić, że jej nacisk był widoczny. W innych przypadkach był on prawdopodobnie tylko mniej lub bardziej subtelny. We wszystkich jednak badanych kazusach, gdy tylko rola Jadwigi została źródłowo wyraźnie poświadczona, to równocześnie można zauważyć, że współpracowała ona stale z mężem, prowadząc z nim solidarną politykę kościelną. Oboje wykorzystywali m.in. słabość papiestwa w dobie wielkiej schizmy zachodniej, co umożliwiło im forsowanie własnych kandydatów do katedr biskupich. Analiza wykazała, że w odniesieniu do większości najbardziej prestiżowych katedr biskupich w Królestwie Polskim to jednak król Jagiełło miał dominujący wpływ na nominację kandydatów do objęcia biskupstwa, dbając o tworzenie własnego zaplecza politycznego. Natomiast niektóre przypadki awansów biskupich, zwłaszcza dotyczące biskupstw ziemi ruskiej czy w lennach (Mołdawia, Mazowsze), nie zostały odpowiednio oświetlone przez nieliczne źródła, stąd wpływ Jadwigi i Jagiełły na obsadę biskupstw na tym terenie można określić tylko hipotetycznie

Realizacja praw mniejszości polskiej na Ukrainie i mniejszości ukraińskiej w Polsce

Autor analizuje realizację praw mniejszości polskiej na Ukrainie i mniejszości ukraińskiej w Polsce opierając się, między innymi na Traktacie między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Ukrainy o dobrym sąsiedztwie, przyjaznych stosunkach i współpracy.Udostępnienie publikacji Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego finansowane w ramach projektu „Doskonałość naukowa kluczem do doskonałości kształcenia”. Projekt realizowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój; nr umowy: POWER.03.05.00-00-Z092/17-00

Kościoły i Związki Wyznaniowe w Polsce – a zagadnienie inkluzji społecznej

Mniejszościowe Kościoły i Związki Wyznaniowe działające w Polsce są wyrazem zróżnicowania społeczeństwa. Głoszone przez nie systemy wartości stanowią przeciwwagę dla neoliberalizmu kierującego uwagę na wartości materialne, sukces, propagującego spryt życiowy oraz rywalizację. Wyznawcy mniejszościowych Kościołów i Związków Wyznaniowych - aczkolwiek ich poglądy są przemilczane - pełnią ważną rolę w umacnianiu demokracji w Polsce. Demokracja zespolona jest z rozdzieleniem prawa stanowionego oraz poglądów moralnych. Demokracja niesie ze sobą pluralizm światopoglądowy i wymaga neutralności światopoglądowej państwa. W Konstytucji nazywa się ona bezstronnością. Zasada równości, równych reguł dla wszystkich powinna być immanentną cechą demokratycznego sytemu społecznego, stosowaną w odniesieniu do wszystkich obszarów życia społecznego. Państwo nie powinno mieć charakteru ani świeckiego, ani wyznaniowego. Dzięki temu mniejszości, w tym mniejszości religijne, mają zagwarantowaną wolność. Większość rządząca powinna respektować oczekiwania grup mniejszościowych. Zróżnicowania kulturowe, w tym religijne, powinny być respektowane. Skoro uzasadnia się wartość demokracji jako ustroju pełniej niż inne zapewniającego wolność i równość wszystkich ludzi, więc płynie stąd nakaz szacunku dla mniejszościowych Kościołów i Związków Wyznaniowych. Państwo demokratyczne i społeczeństwo obywatelskie powinno sprzyjać dynamicznemu rozwojowi organizacyjno - prawnych i proceduralnych form inkluzji, co dotyczy również wyznawców rozmaitych Kościołów i Związków Wyznaniowych. Byłoby to korzystne dla pozytywnych przemian w integracji społeczeństwa, a także podniosłoby poziom jego edukacji i kultury obywatelskiej.Minority Churches and Religious compounds active in Poland are reflecting the diversity of society. Proclaimed by the value systems do not constitute a counterweight to the neo directing attention to the value of material success flair propagating life and competition. The followers of minority Churches and Religious Associations - although their views are ignored - play an important role in the consolidation of democracy in Poland. Democracy is a complex separation of positive law and moral beliefs. Democracy entails ideological pluralism and requires the ideological neutrality of the state. The Constitution called her impartiality. The principle of equality, equal rules for all should be an inherent feature of democratic social system, applicable to all areas of social life. You should not have a character or a secular or religious. Thanks to minorities, including religious minorities are guaranteed freedom. The majority ruling should respect the expectations of minority groups. Cultural diversity, including religious, should be respected. If justified by the value of democracy as a political system more fully than others providing freedom and equality of all people, so fluid hence warrant respect for minority Churches and Religious Associations. The democratic state and civil society should promote the dynamic development of organizational, legal and procedural forms inclusions which also applies to believers of various Churches and Religious Associations. It would be beneficial to positive changes in social integration, as well as improve the level of his education and civic culture

The Liquidation of the Roman Catholic Clergy of the Latin Rite in the USSR (1917–1938)

After the peace treaty with Poland (18 March 1921) and after the reorganization of the Church administration in 1921 and in 1923, ten administrative units of the Catholic Church were placed within the borders of the USSR; eight were of the Latin rite and two of the Eastern rite. In this article, the author presents the history of repressions organized by the Soviet authorities towards the Roman Catholic Church (1917–1938) with special attention given to the process of liquidation of the Roman Catholic Clergy of the Latin rite.After the peace treaty with Poland (18 March 1921) and after the reorganization of the Church administration in 1921 and in 1923, ten administrative units of the Catholic Church were placed within the borders of the USSR; eight were of the Latin rite and two of the Eastern rite. In this article, the author presents the history of repressions organized by the Soviet authorities towards the Roman Catholic Church (1917–1938) with special attention given to the process of liquidation of the Roman Catholic Clergy of the Latin rite

Ecumenism in Cieszyn Silesia seen from the perspective of the end of 20th century and the beginning of 21st century

Over the years from 16th century up to our times, Protestants, Catholics and Jews lived peacefully together in the region of Cieszyn Silesia. At the beginning of the third millenium one can follow the words of the Swiss Reformed theologian, Karl Barth, that “although we believe otherwise, we don’t belive in another God”. According the the words everybody’s religion and values must be respected. Cieszyn Sliesia has always been associated with everything what is Christian. For centuries it has been the cradle of faith and the love for God. Cieszyn, as the capital of the region, is a town in which ecumenism – not the theological, but the everyday, practical one – makes sense of people’s lives. Due to historical conditions, this land was rich in clergy and lay people for whom the welfare of other human beings, help for those in need, the social, economical and intellectual developement of the capital town were matters of overriding importance. Today – tradition, history, cultural and intellectual heritage connected with this town speak clearly to everybody. The inhabitants of this land value in a really special way the great gift of unity which was given to them in the spirit of God’s love. No social or cultural activity is impossible here thanks to the true engagement of Catholics and Protestants who are motivated by the idea of developement of this magic place. In Cieszyn Silesia, where “ecumenism is the matter of social life”, the ecumenical awarness is more and more promoted. It can easily be said that the region, in terms of its ecumenical activity in all its dimensions (spiritual, intellectual, pastoral and practical), could be a guiding light for Europe.Temat ten jest realizacją projektu badawczego (grant) nr: UMO-2014/13/B/ HS5/01482.ks. prof. dr hab. JÓZEF BUDNIAK – urodzony w Cieszynie; kapłan diecezji bielsko-żywieckiej; pracownik naukowo-dydaktyczny Katedry Prawa Kanonicznego i Ekumenizmu na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego; kapelan Jego Świątobliwości (prałat); diecezjalny referent do spraw ekumenizmu w diecezji bielsko-żywieckiej; były prezydent Międzynarodowej Wspólnoty Ekumenicznej; były przewodniczący Komisji ds. Stosunków Polsko-Czeskich i Polsko-Słowackich Polskiej Akademii Nauk Oddział w Katowicach; przewodniczący Stowarzyszenia Teologów Ekumenistów. Członek Zespołu ds. Dialogu ze Wspólnotą Kościelną Ewangelicko-Augsburską przy Konferencji Episkopatu Polski. Autor i redaktor kilku książek i kilkudziesięciu artykułów naukowych i popularnonaukowych z zakresu teologii ekumenicznej i historii Kościoła w tym: "Jan Sarkander. Patron jednoczącej się Europy" , Bytom – Cieszyn 1995; "XXVIII Międzynarodowy Kongres Ekumeniczny w Cieszynie. Ora et labora", Cieszyn – Bytom 1996; "200 lat kościoła w Brennej", Brenna–Bytom 1996; "Ekumenizm jutra na przykładzie Śląska Cieszyńskiego. Studium historyczno-pastoralne", Katowice 2002; "Jednoczeni w różnorodności. Tradycja cyrylo-metodiańska jako paradygmat procesu pojednania Kościołów, kultur i narodów", Katowice 2009. Działalność naukowa koncentruje się na zagadnieniach związanych z teologią ekumenizmu i historią Kościoła. W jej ramach można wyróżnić trzy zasadnicze nurty obejmujące: prace poświęcone teologii ekumenicznej ze szczególnym uwzględnieniem problematyki wyznaniowej na terenie Śląska Cieszyńskiego, szeroko pojętej jedności chrześcijan „jedności w różnorodności” na kontynencie europejskim z uwzględnieniem duchowej misji Kościoła oraz prace z zakresu hagiografii.Uniwersytet Śląski w KatowicachBilczewski J., O Kościele Chrystusowym, Cieszyn 1908.Borutka T., Diecezja Bielsko-Żywiecka 1992-1997, Bielsko-Biała 1997.Brenna jak Asyż, „Głos Ziemi Cieszyńskiej” Cieszyn 22 III 2002.Budniak J., Ekumenizm jutra na przykładzie Śląska Cieszyńskiego Studium historyczno-pastoralne, Katowice 2002.Budniak J., Ekumenizm na granicy, [w:] J. Kempa (red.), Kościół wobec granic, Katowice 2005.Budniak J., Ekumenizm na Śląsku Cieszyńskim na przełomie wieków, [w:] Pojednajcie się ....Budniak J., Kaplica ekumeniczna w filii Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie. Powrót do tradycji. „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 1998, nr XXXI.Budniak J., Sesja na temat Ekumenicznych Dni Biblijnych, „Biuletyn Ekumeniczny” 1998, nr 17.Budniak J., W trzecie tysiąclecie ku „pełnej komunii”, [w:] J. Budniak, M. J. Uglorz (red.), Z Duchem Świętym w trzecie tysiąclecie, Cieszyn 2001.Budniak J., XXVIII Międzynarodowy Kongres Ekumeniczny w Cieszynie, Cieszyn–Bytom 1996.Celebrationes liturgicae. Quibus praeest Summus Pontifex Johannes Paulus PP II, Olomouc 21 maii 1995.Ciompa-Wucka G., Informacja o wystawie książki, [w:] J. Budniak, H. Rusek (red.), Pojednajcie się ... Materiały z sesji naukowej: Pastoralny i społeczno- kulturowy wymiar ekumenizmu na Śląsku Cieszyńskim, Cieszyn 2000.Dożynki, [w:] I. Brudny, M. Pilsyk, E. Pyka, T. Sieroń (red.), Byliśmy, jesteśmy i będziemy mieszkańcami Śląska Cieszyńskiego, Jasienica 2001.Dyrektorium w sprawie realizacji zasad i norm dotyczących ekumenizmu (25.03.1993), „Communio” 1994, 2 (80).Fres M., Poświęcenie kaplicy szpitalnej „Dziedzictwo” „Miesięcznik Religijno- Społeczny Ziemi Cieszyńskiej” 1995, nr 5 (43).Glaeser Z., Ekumeniczne przyzywanie Ducha Świętego. Refleksje na marginesie ekumenicznych spotkań chrześcijan w diecezji opolskiej, „Biuletyn Ekumeniczny” 1999, nr 2.Homilia Ojca Świętego Jana Pawła II wygłoszona podczas kanonizacji św. Jana Sarkandra w Ołomuńcu – 21 maja 1995 roku.Jan Paweł II, encyklika Evangelium vitae.Jan Paweł II, Jak budować pokój? (Przemówienie wygłoszone 14 kwietnia 2003 roku do uczestników Kongresu UNIV), „L’Osservatore Romano” wydanie polskie 2003, 6 (254).Jan Paweł II, Posynodalna adhortacja apostolska „Ecclesia in Europa”.Jan Paweł II, Przemówienie wygłoszone w czasie spotkania z wiernymi w kościele ewangelicko-augsburskim w Skoczowie, [w:] Drogowskazy dla Polaków Ojca Świętego Jana Pawła II, Kraków 1999, t. 3.Jan Paweł II, Wstańcie, chodźmy. Cz.1. Powołanie. „L’Osservatore Romano” wydanie polskie 2004, nr 7-8 (265).Legendź M., Usłyszałem alarm i pobiegłem, „Zwiastun” 2000, nr 4.Misiaszek A., Teologia pastoralna. Gdańsk 1994.Musica Sacra tuż, „Głos Ziemi Cieszyńskiej” 2005, nr 19.Pikus T., Program ekumeniczny Jana Pawła II w encyklice „Ut unum sint”, [w:] S. Pawłowski (red.), Różnić się w zgodzie, Lublin 2008.Plinta D. A., Legendź M., Parafia z wyobraźnią – inicjatywy i pomysły w Brennej, „Zwiastun”1999, nr 12.Rakoczy T., List do wiernych w związku z Tygodniem Ekumenicznym, „Kwartalnik Diecezjalny” 1993, nr 1-2.Słowo Księdza Biskupa Tadeusza Rakoczego podczas ingresu do katedry św. Mikołaja w Bielsku-Białej. „Kwartalnik Diecezjalny” (Pismo Urzędowe Diecezji Bielsko-Żywieckiej) 1992, nr 1.Szpital pod Równicą, „Głos Ziemi Cieszyńskiej” 2001, nr 4.Trwać razem we wspólnocie. Ekumeniczne spotkania modlitewne w katedrze św. Mikołaja w Bielsku-Białej w latach 1984-2012, oprac. B. Mebel, Z. Gebauer, Bielsko-Biała 2012.5-3014/253

PODTAWY PRAWNE STOSUNKÓW PAŃSTWO – KOŚCIOŁ KATOLICKI W POLSCE W LATACH 1945-1956

Celem artykułu jest przedstawienie – w ogólnym zarysie – podstaw prawnych, na których opierały się stosunki pomiędzy państwem a Kościołem katolickim w Polsce w latach 1945-1956. Relacje pomiędzy silnym organizacyjnie i posiadającym olbrzymie poparcie społeczne Kościołem, a rządzącą po wojnie partią komunistyczną, miały decydujący wpływ na dzieje najnowsze Polski

Polacy w Kościele katolickim na Kaukazie Północnym

The history of the Poles in the North Caucasus dates back to the turn of the 16th and 17th centuries, but the presence of  Catholic priests in this region can only be spoken of at the beginning of the nineteenth century. At first Polish priests only made travels to the Caucasus, but later began to set up parishes to address the spiritual needs of the Poles exiled there. The pastoral activity of the priests was not limited to the sphere of the spirit, but also focused on material help. An important point of their activity was the construction of churches. They collected donations for this purpose themselves and were also constantly supported by the Russian authorities. They were not detracted in their endeavors by the repressions that followed in the wake of the Polish national uprisings or suspicion of proselytism.The history of the Poles in the North Caucasus dates back to the turn of the 16th and 17th centuries, but the presence of  Catholic priests in this region can only be spoken of at the beginning of the nineteenth century. At first Polish priests only made travels to the Caucasus, but later began to set up parishes to address the spiritual needs of the Poles exiled there. The pastoral activity of the priests was not limited to the sphere of the spirit, but also focused on material help. An important point of their activity was the construction of churches. They collected donations for this purpose themselves and were also constantly supported by the Russian authorities. They were not detracted in their endeavors by the repressions that followed in the wake of the Polish national uprisings or suspicion of proselytism